CHUYỂN ĐỔI SỐ TRONG CÔNG TÁC QUẢN LÝ RỪNG TẠI VƯỜN QUỐC GIA XUÂN SƠN

Chuyển đổi số mang ý nghĩa quan trọng với tất cả các ngành trong thời đại 4.0, là xu thế toàn cầu và ngành nông nghiệp Việt Nam cũng không ngoại lệ. Chuyển đổi số nông nghiệp nói chung và lĩnh vực lâm nghiệp nói riêng là quá trình ứng dụng các công nghệ kỹ thuật số (dữ liệu lớn, điện toán đám mây, internet vạn vật…) vào toàn bộ hoạt động của ngành, lĩnh vực làm thay đổi cách thức quản lý từ phương pháp truyền thống sang hiện đại và thông minh.

Vườn quốc gia Xuân Sơn có tổng diện tích tự nhiên 15.048 ha nằm trên địa phận thuộc 6 xã huyện Tân Sơn và giáp ranh với tỉnh Hòa Bình, Sơn La. Nằm ở điểm cuối của dãy Hoàng liên sơn,Vườn quốc gia Xuân Sơn là một trong những vùng có tính đa dạng sinh học cao nhất Việt Nam. Về thực vật có 1.259 loài, trong đó có 46 loài được ghi trong sách đỏ của Việt Nam, cây làm thuốc có 665 loài và 132 loài cây có quả , rau ăn được. Về động vật có 79 loài thú ( 29 lài được ghi trong sách đỏ), 182 loài chim, 71 loài bò sát ếch nhái. Xuân Sơn được đánh giá như một bảo tàng lưu giữ nguồn gen sống cho Việt Nam cũng như nhân loại. Vì vậy, nhiệm vụ quản lý, giám sát, bảo tồn đa dạng sinh học có vai trò hết sức quan trọng đối với kinh tế, xã hội và môi trường tại Vườn quốc gia Xuân Sơn. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện nhiệm vụ từ việc tuần tra, kiểm tra rừng; điều tra, ghi nhận, giám sát các chỉ tiêu đa dạng sinh học đến kiểm kê, theo dõi diễn biến tài nguyên rừng được thực hiện theo các phương pháp truyền thống thông qua sổ sách, báo cáo sẽ mất rất nhiều thời gian, công sức. Mặt khác việc cập nhật theo dõi số liệu thống kê cũng gặp nhiều khó khăn, độ chính xác chưa cao.

Thực hiện kế hoạch chuyển đổi số ngành Nông nghiệp và phát triển nông thôn của tỉnh Phú Thọ, trong đó có lĩnh vực lâm nghiệp. Những năm gần đây, Vườn quốc gia Xuân Sơn đã ứng dụng hiệu quả Hệ thống cơ sở dữ liệu theo dõi diễn biến rừng; sử dụng ảnh vệ tinh... để theo dõi diễn biến rừng, phát hiện sớm cháy rừng; ứng dụng khoa học - kỹ thuật trong trồng, chăm sóc rừng; triển khai ứng dụng phần mềm nhận dạng nhanh một số loài động, thực vật nguy cấp, quý, hiếm, phục vụ công tác quản lý, bảo vệ rừng và bảo tồn đa dạng sinh học...

Đối với hoạt đồng tuần tra, kiểm tra rừng: ứng dụng công nghệ thông tin thông qua bộ công cụ quản lý dữ liệu và báo cáo tuần tra (SMART) giúp cho lực lượng chuyên trách bảo vệ rừng nâng cao hiệu quả trong việc tuần tra bảo vệ rừng Tuy nhiên, theo phương pháp thu thập thông tin và số liệu trên hiện trường thông SMART Mobile như hiện nay sẽ nhanh chóng và chính xác hơn vì đã có mô hình dữ liệu mẫu được thiết lập sẵn với nhiều trường thông tin khác nhau để thu thập các dữ liệu cần thiết trên thực địa. Ngoài ra, SMART Mobile còn được tích hợp sẵn bản đồ vệ tinh và bản đồ nền của Vườn, kèm theo các tính năng khác như định vị (sử dụng sóng vệ tinh), xác định góc phương vị, độ cao so với mực nước biển, tốc độ di chuyển và tính năng đính kèm hình ảnh tại vị trí ghi nhận thông tin trên thực địa. Đối với việc theo dõi diễn biến tài nguyên rừng, đơn vị sử dụng ảnh vệ tinh qua Google Earth, ArcGIS Earth kết hợp các phần mềm chuyên dụng trong lâm nghiệp như: Mapinfor, Global Mapper, máy định vị GPS, máy tính và điện thoại sử dụng hệ điều hành Android có cài đặt ứng dụng FRMS - phần mềm theo dõi diễn biến rừng, đất lâm nghiệp và công tác quản lý rừng. Với các tính năng như đo đạc, hỗ trợ kiểm tra thực địa áp dụng cho lĩnh vực lâm nghiệp, quản lý số lô rừng, trạng thái rừng, tên chủ hộ có rừng, loại cây trồng, năm trồng, trữ lượng,… những thiết bị trên đã giúp phát hiện, cảnh báo sớm các thay đổi bất thường, cập nhật chính xác những biến động về rừng và đất lâm nghiệp trên địa bàn. Quản lý cơ sở dữ liệu đa dạng sinh học thông qua việc lắp đặt bảng tên cây có gẵn mã QR code để thuận tiện cho việc tra cứu thông tin đối với các loài thực vật.

Trong thời gian qua, việc áp dụng công nghệ trong quản lý rừng tại Vườn quốc gia Xuân Sơn đã đạt được những kết quả nhất định. Để phát huy kết quả đã đạt được, ứng dụng đồng bộ công nghệ trong công tác quản lý và tạo được cơ sở dữ liệu số trong quản lý giám sát đa dạng sinh học, cảnh báo thiên tai, Vườn quốc gia Xuân Sơn tiếp tục triển khai các hoạt động:

Xây dựng hệ thống phần mềm để cập nhật, theo dõi cơ sở dữ liệu đa dạng dạng sinh học gồm: Thu thập các thông tin như danh mục loài, phân bố tự nhiên của các loài; đặc điểm nhận dạng cơ bản, đặc tính sinh học, sinh thái của từng loài; xây dựng bộ cơ sở dữ liệu ảnh cho từng loài; tiến hành nghiên cứu phân tích thiết kế hệ thống phần mềm nhận dạng các loài động thực vật nguy cấp, quý, hiếm, gồm thiết kế cơ sở dữ liệu và thiết kế kiến trúc hệ thống với các nhóm chức năng, hoàn thành tích hợp dữ liệu và cấp tên miền cho phần mềm; đồng thời tiếp tục bổ sung cơ sở dữ liệu, để nâng cao tốc độ xử lý cũng như hiệu quả nhận diện loài;

Cập nhật theo dõi thông tin khí tượng thủy văn thông qua phần mềm hiển thị bộ thu và truyền dữ liệu Datalogger giúp acnhr báo thiên tai, cháy rừng. Bên cạnh đó, thực hiện tuần tra rừng bằng thiết bị bay không người lái Flycame để nâng cao hiệu quả và tính chính xác trong công tác tuần tra, phát hiện và ngăn chặn vi phạm bảo vệ rừng; đầu tư lắp đặt và sử dụng hiệu quả hệ thống camera quan sát phát hiện sớm lửa rừng tại các khu vực rừng có nguy cơ cháy cao; các camera có thể quan sát 360 độ, cả ngày và đêm, hình ảnh thu được sắc nét, tầm quan sát rộng (khoảng 10 km), hình ảnh được truyền qua mạng internet đến hệ thống máy tính của đơn vị hoặc điện thoại smartphone của người đăng ký cài đặt; từ đó quan sát và kịp thời phát hiện các đám cháy hoặc theo dõi, giám sát người ra vào rừng.

Nhờ sự đóng góp hiệu quả việc áp dụng rộng rãi công nghệ số, trong thời gian qua, công tác quản lý tại Vườn quốc gia Xuân Sơn ngày càng được nâng cao. Rừng được giữ vững ổn định và phát triển cả về diện tích và chất lượng, qua đó đã phát huy tốt vai trò trong việc bảo tồn hệ sinh thái rừng đặc trưng, các loài đặc hữu, loài nguy cấp, quý hiếm; bảo tồn danh lam thắng cảnh, đồng thời hướng tới mục tiêu quản lý rừng một cách bền vững.